Kojiki i Nihon Shoki: 

nowoczesne echa starożytnych opowieści

Takie japońskie Kroniki Gala Anonima

Kojiki oraz Nihon Shoki, dwie najstarsze japońskie kroniki, są nie tylko kluczem do zrozumienia początków Archipelagu Wschodzącego Słońca, ale również drogowskazem, który prowadzi przez bogatą tapetę historii i kultury tego niezwykłego kraju. Ich strony skrywają opowieści o bogach, bohaterach i legendach, które ukształtowały tożsamość Japonii i stanowią fundament jej duchowego dziedzictwa.

Te starożytne teksty nie tylko kształtowały świadomość kulturową narodu przez wieki, ale nadal oddziałują na współczesne formy sztuki, literatury i rozrywki, wskazując na nieprzemijający wpływ dawnych legend na serca i umysły Japończyków. Są to dwa główne filary, na których stoi zarówno nasza wiedza o dawnej mitologii Japonii, jak i nasze rozumienie dawnej historii tego kraju.

Kojiki: początki legendy

Kojiki, dosłownie tłumaczy się jako "Zapiski dawnych spraw", zostało spisane w 712 roku naszej ery za panowania cesarzowej Gemmei. To cenne źródło wiedzy o początkach Japonii, ponieważ jest pierwszym oficjalnym zapisem historii i mitologii kraju. Dzieło to powstało na polecenie dworu cesarskiego, a jego głównym autorem był Ō no Yasumaro, który bazował na ustnych opowieściach ślepca o imieniu Hieda no Are.

W trakcie panowania cesarzowej Gemmei, Japonia doświadczała wielu zmian politycznych i kulturowych. Dwór pragnął ugruntować swoją władzę poprzez zakodowanie narodowych mitów i historii, co miało wzmocnić legitymację władzy cesarskiej. Kojiki przedstawia opowieści od początku stworzenia świata, poprzez opis działań bóstw i pierwszych cesarzy Japonii, aż do panowania cesarzowej Suiko w VI wieku.

W Kojiki można znaleźć wiele opowieści o bóstwach Shintō, takich jak Amaterasu, bogini słońca, oraz jej bracie Susanoo, bogu burzy. Jest to nie tylko zbiór mitów, ale także cenne źródło informacji o społeczeństwie, polityce i kulturze wczesnej Japonii, odzwierciedlające wierzenia i wartości tego okresu.

Nihon Shoki: Kronika arodu Słońca

Nihon Shoki, znane także jako "Kroniki Japonii", zostało spisane w 720 roku, zaledwie osiem lat po ukończeniu Kojiki. Zostało stworzone za panowania cesarza Genshō i jest drugim co do starszeństwa zapisem historii Japonii. Za jego powstaniem stało pragnienie uzupełnienia i rozszerzenia relacji zawartych w Kojiki. Chociaż Ō no Yasumaro jest często kojarzony z Kojiki, to za Nihon Shoki odpowiedzialnych było wielu autorów, w tym książę Toneri oraz liczni dworzanie.

W przeciwieństwie do bardziej mitologicznego Kojiki, Nihon Shoki ma faktograficzny charakter, prezentując wydarzenia w formie chronologicznej. Opisuje historię Japonii od stworzenia świata do roku 697, skupiając się na dokładniejszym przedstawieniu władzy cesarskiej i ważnych wydarzeń politycznych. Chociaż zawiera wiele podobnych opowieści do tych w Kojiki, różni się w pewnych szczegółach i interpretacjach.

Nihon Shoki jest cennym źródłem dla historyków, ponieważ zawiera również relacje o interakcjach Japonii z kontynentem azjatyckim, w szczególności z Koreą i Chinami. Te zapisy są kluczem do zrozumienia wczesnych stosunków dyplomatycznych i wpływów kulturowych między tymi krajami.

Kojiki i Nihon Shoki: księgi mitologicznych początków

Początek świata według Kojiki
W pierwszych zapisach Kojiki opisana jest geneza świata. Z chaosu wyłoniło się pierwotne bóstwo o nazwie Amenominakanushi, które stało się zalążkiem wszechświata. Po nim pojawiły się kolejne bóstwa, w tym Izanami i Izanagi, którzy stali się centralnymi postaciami w procesie stwarzania wysp japońskich. Wspólnie kreowali lądy, używając kosmicznej włóczni, z której krople stworzyły wyspy archipelagu.

Amenominakanushi (天之御中主) 天 (Ame) - oznacza niebo lub niebiański, 之 (no) - to partykuła wskazująca na związek z poprzedzającym słowem, 御 (Mi) - wyraża szacunek lub hołd, czasem używane również jako forma grzecznościowa, 中 (Naka) - znaczy środek lub centrum, 主 (Nushi) - oznacza właściciela, pana lub mistrza.

Łącząc te znaczenia, możemy zrozumieć Amenominakanushi jako "Pan Środkowego Nieba" lub "Bóstwo Centrum Niebios". Jest to bóstwo o fundamentalnym znaczeniu, które stanowi pierwotną siłę twórczą wszechświata w mitologii japońskiej. Jego istnienie symbolizuje centralną rolę nieba w procesie stwarzania oraz kontrolę nad kosmicznymi siłami, które kształtowały świat.

Tragedia Izanami i narodziny Amaterasu
Izanami i Izanagi próbowali także stworzyć potomstwo. Niestety, podczas narodzin boga ognia Kagutsuchi, Izanami została poparzona i zmarła. W rozpaczy Izanagi wyrzekł się Kagutsuchiego, tworząc przy tym wiele innych bóstw, w tym Amaterasu, boginię słońca, oraz Tsukuyomi, boga księżyca (i zemsty).

Konflikt Amaterasu i Susanoo
Susanoo, bóg burzy i młodszy brat Amaterasu, stał się postacią nieprzewidywalną i wybuchową. Po jednym z konfliktów, Amaterasu schowała się w jaskini, pozbawiając świat światła. Aby przekonać ją do powrotu, bogowie zorganizowali przed jaskinią taniec i święto, które przyciągnęło ciekawość Amaterasu, a światło znów zalało ziemię.

Kojiki jako przekaz historii wczesnych cesarzy
Poza mitami stworzenia, Kojiki skupia się na opowieściach o pierwszych cesarzach Japonii, w tym cesarzu Jimmu, pierwszym mitycznym władcy, który, według legendy, zstąpił z linii Amaterasu.

Nihon Shoki – druga strona mitologii
Chociaż Nihon Shoki często jest uważane za bardziej "historyczne" niż Kojiki, zawiera także wiele mitów i legend. Często przedstawia te same historie co Kojiki, ale z różnych perspektyw, dając bardziej kompletny obraz mitologii.

Interakcje z kontynentem w Nihon Shoki

Nihon Shoki nie tylko skupia się na historii wewnętrznej Japonii, ale także opisuje relacje z sąsiadującymi krajami, takimi jak Korea i Chiny. Opisuje wizyty dyplomatyczne, traktaty i konflikty, dając pełniejsze tło historyczne dla tego okresu.

Znaczenie mitów w kulturze i religii

Opowieści zawarte w Kojiki i Nihon Shoki stanowią podstawę dla religii Shintō, która postuluje obecność bóstw w każdym aspekcie przyrody. Mity te nie tylko kształtują wierzenia religijne, ale także odgrywają ważną rolę w kulturze, sztuce i literaturze Japonii.

Trwały wpływ na współczesną Japonię

Do dziś opowieści z Kojiki i Nihon Shoki są powtarzane na festiwalach, w świątyniach i podczas rytuałów w całej Japonii. Pokazują one głębokie połączenie narodu japońskiego z jego historią, tradycją i kulturą, podkreślając trwałość i znaczenie tych starożytnych tekstów w życiu codziennym.

Konflikt Amaterasu i Susanoo: Gra światła i cienia

Jedną z historii, do której najczęściej nawiązują dzieła również współczesnej popkultury, to historia o konflikcie brata i siostry - Amaterasu i Susanoo.

Amaterasu, bogini słońca, i Susanoo, bóg burz, są rodzeństwem urodzonym z Izanagi, jednego z pierwotnych bogów stworzenia w mitologii japońskiej. Choć oba te bóstwa były niezwykle potężne i odgrywały kluczowe role w kosmicznym porządku, ich stosunki były napięte i pełne konfliktów.

Pewnego dnia, Susanoo, będąc zaniepokojony swoim własnym losem i istnieniem, postanowił odwiedzić królestwo Yomi, krainę zmarłych. Przed tym jednak postanowił spotkać się ze swoją siostrą, Amaterasu. Co miało być braterską wizytą, szybko przerodziło się w serię wybryków i złośliwości ze strony Susanoo, co doprowadziło do zniszczenia pól ryżowych Amaterasu i zabicia jednej z towarzyszących jej istot.

Po tych wydarzeniach, Amaterasu, zrozpaczona postępowaniem swego brata, schowała się w jaskini Amano-Iwato, jednocześnie pozbawiając świat światła Słońca i pogrążając go w ciemnościach. Ciemność i chaos ogarnęły ziemię, a bóstwa zaniepokojone brakiem światła próbowały przekonać boginię słońca do powrotu.

By przekonać Amaterasu do wyjścia z jaskini, bóstwa zorganizowały przed wejściem święto, na którym bogini Ame-no-Uzume tańczyła tak wesoło, że wywołała śmiech wśród zgromadzonych. Zaintrygowana Amaterasu wyjrzała z jaskini, chcąc zobaczyć, co się dzieje, co pozwoliło innym bogom odciągnąć kamień blokujący wejście. Susanoo został ukarany za swoje czyny, a światło znów zagościło na ziemi, przywracając harmonię i porządek.

Historia Susanoo i potwora Yamato no Orochi

Wśród wielu fascynujących opowieści zawartych w japońskich kronikach, mit o Susanoo, bóstwie burzy i morza, oraz jego walce z Yamata no Orochi, wielogłowym smokiem, zajmuje wyjątkowe miejsce. Ta historia, pełna dramatyzmu i heroizmu, ilustruje starcie dobra ze złem oraz niezłomność ducha w obliczu przerażających przeciwności.

Susanoo, po wygnaniu z niebios za swoje wybryki, przybył do prowincji Izumo. Tam spotkał starszą parę, Ashinazuchi i Tenazuchi, którzy płakali nad losem swojej córki, Kushinada-hime. Dowiedziawszy się, że każdego roku ośmiogłowy smok Yamata no Orochi pożerał jedną z ich córek, a teraz przyszła kolej na ostatnią, Susanoo postanowił pomóc. W zamian za rękę Kushinada-hime obiecał zabić potwora.

Przekształciwszy księżniczkę w grzebień, by ją ukryć, Susanoo przygotował pułapkę. Rozstawił osiem bram, przy każdej z nich umieszczając kadź z sake, aby przyciągnąć uwagę Orochi. Gdy wielogłowy smok pojawił się i zaczął pić, jego uwaga została rozproszona, co pozwoliło Susanoo zbliżyć się niezauważenie. Skorzystawszy z momentu, gdy Orochi był zajęty piciem i stał się mniej czujny, Susanoo przystąpił do ataku, precyzyjnie eliminując jedną po drugiej wszystkie głowy potwora, a potem przechodząc do jego ogonów.

Podczas rozczłonkowywania ciała smoka, Susanoo natrafił na miecz Kusanagi-no-Tsurugi (później znany jako jedno z Trzech Świętych Skarbów Japonii) ukryty w ogonie potwora. Ten legendarny miecz został później ofiarowany Amaterasu, symbolizując pojednanie Susanoo z siostrą i jego powrót do łask niebiańskich.

Historia Susanoo i Yamata no Orochi to nie tylko opowieść o triumfie nad przerażającym wrogiem. To także mit o przebaczeniu, odrodzeniu i nieoczekiwanych darach, które mogą wyniknąć z naszych działań. Susanoo, pierwotnie buntownik i wygnaniec, staje się bohaterem i obrońcą, dowodząc, że nawet w najmroczniejszych okolicznościach można odnaleźć światło nadziei i odnowy.

Zstąpienie Ninigi na ziemię

Historia zstąpienia Ninigi, wnuka bóstwa słońca Amaterasu, na Ziemię jest jednym z kluczowych mitów w japońskiej mitologii, opisanym w "Kojiki" i "Nihon Shoki". Ten moment uznaje się za początek bezpośredniego boskiego panowania nad Japonią, co ma ogromne znaczenie dla kształtowania się japońskiego cesarstwa i jego legitymacji. Ninigi został wysłany na Ziemię, aby zaprowadzić pokój, pomyślność oraz rządy kami.

Przed zstąpieniem Ninigi na Ziemię, Amaterasu wyposażyła go w Trzy Święte Skarby Japonii: lustro Yata no Kagami, klejnot Yasakani no Magatama i miecz Kusanagi no Tsurugi. Te przedmioty miały nie tylko chronić Ninigiego i jego potomków, ale także służyć jako symbole cesarskiej władzy i boskiego pochodzenia cesarza Japonii. Lustro symbolizowało mądrość, klejnot – dobrobyt i współczucie, zaś miecz – odwagę i siłę.

Ninigi zstąpił na górę Takachiho na wyspie Kyushu, miejsce to jest uznawane za święte i do dzisiaj odgrywa ważną rolę w shintō jako miejsce jego zstąpienia. Towarzyszyły mu liczne bóstwa i duchy, które miały pomóc w ustanowieniu porządku i harmonii na Ziemi.

Podczas zstępowania na Ziemię, Ninigi i jego orszak napotkali bóstwo Sarutahiko, które stało na rozstajach dróg, blokując drogę. Sarutahiko, potężne kami związane z odwagą i przewodnictwem, przedstawiane często jako postać z długim nosem, symbolizuje połączenie niebiańskiego porządku z ziemską rzeczywistością. Po krótkim napięciu między dwoma stronami, Sarutahiko zgodził się pomóc Ninigiemu w bezpiecznym zstąpieniu i ustanowieniu panowania na Ziemi.

Zstąpienie Ninigiego miało dalekosiężne konsekwencje, nie tylko ustanawiając bezpośredni związek między niebem a ziemią, ale także zapoczątkowując erę bezpośredniego boskiego panowania nad Japonią. Ninigi i jego potomkowie zostali przodkami japońskiej linii cesarskiej, co do dzisiaj jest podkreślane jako dowód na boskie pochodzenie cesarza Japonii.

Postacie z Kojiki we współczesnej popkulturze

Opowieść o Okuninushi jest jedną z fascynujących legend japońskiego folkloru, która opowiada o roli tego bóstwa w budowaniu kraju i przygotowywaniu go dla przybycia Ninigiego. Okuninushi, znany również jako Ōnamuchi-no-mikoto jest bogiem ziemi, rolnictwa, i medycyny. Jego imię (大国主) oznacza dosłownie "wielki pan kraju" lub "pan wielkiego kraju", co odnosi się do jego roli jako bóstwa ziemi i opieki nad społecznością.

Okuninushi, był bóstwem związany głównie z medycyną, magią oraz przewodnictwem nad światem duchowym. Jego historia jest związana z mitycznym okresem, kiedy Japonia dopiero kształtowała się jako kraj.

Według legendy, Okuninushi był pierwotnym władcą krainy Izumo. Był znany ze swojej mądrości, cierpliwości oraz wyjątkowej umiejętności leczenia chorób i ran. Jego władza jednak została podważona przez bardziej potężnych kami, w szczególności przez Susanoo, boga burzy i morza.

W trakcie swojej podróży po ziemi, Ninigi, wnuk boga słońca Amaterasu, miał za zadanie ustanowić porządek i zapanować nad chaosem świata. Gdy dotarł do krainy Izumo, napotkał na opór Okuninushiego, który nie był skłonny ustąpić ze swojej pozycji.

Okuninushi ostatecznie uległ, przekazując władzę nad ziemią Ninigiemu. Zamiast stawiać opór, zdecydował się na współpracę. Przekazał mu swoją mądrość, wiedzę medyczną oraz tajemne moce, które miały pomóc Ninigiemu w budowaniu nowego porządku.

Okuninushi stał się więc nie tylko bóstwem opiekuńczym, lecz także doradcą i przewodnikiem dla nowego władcy. Jego rola w budowaniu kraju była nieoceniona, a jego dziedzictwo przetrwało w japońskiej kulturze jako symbol mądrości, pokory i współpracy.

Postacie z Kojiki we współczesnej popkulturze

"Ōkami" (gra komputerowa)

"Ōkami" to kultowa gra wydana przez Capcom, w której główna postać, Amaterasu, przedstawiona jest w postaci białego wilka. Gra nawiązuje i w zasadzie opiera się na japońskiej mitologii, a Amaterasu odgrywa centralną rolę jako bóstwo słońca, które ma za zadanie przywrócić porządek i piękno do świata. Wzorując się na "Kojiki", gra odzwierciedla moc Amaterasu i jej zdolność do przynoszenia światła tam, gdzie panuje ciemność.

"Naruto" (anime i manga)

W popularnej serii "Naruto", postać Susanoo jest techniką używaną przez niektóre postacie, takie jak Sasuke Uchiha. W mitologii, Susanoo to bóg burzy, a w anime jest przedstawiony jako olbrzymi, eteryczny wojownik, który otacza użytkownika i działa jako ochronna zbroja. Chociaż adaptacja Susanoo w "Naruto" jest luźno oparta na mitologii, to wciąż odzwierciedla jego chaotyczną i destrukcyjną naturę.

"Shin Megami Tensei" (gra i adaptacje anime)

W serii gier "Shin Megami Tensei", postacie takie jak Amaterasu, Izanami i Izanagi pojawiają się jako duchy lub demony, które gracz może przywołać, by walczyć u jego boku. W "Shin Megami Tensei: Persona 4", Izanami odgrywa kluczową rolę jako antagonistka. Postacie te czerpią z "Kojiki" i "Nihon Shoki", odzwierciedlając ich pierwotne role i cechy w mitologii.

"Smite" (gra komputerowa)

"Smite" to gra MOBA, w której gracze walczą jako bóstwa z różnych mitologii. Amaterasu reprezentuje Japonię jako wojowniczka - bóstwo Słońca. Jej zdolności w grze odzwierciedlają jej mitologiczne powiązania ze światłem.

"Księżniczka Mononoke" (film - Studio Ghibli)

Choć "Mononoke Hime" nie przedstawia bezpośrednio postaci z "Kojiki" czy "Nihon Shoki", wpływ mitologii jest wyraźny. Ducha lasu można postrzegać jako odzwierciedlenie Izanagi, jednego z pierwszych bóstw, które stworzyło ląd. Film odzwierciedla szacunek dla natury, który jest głęboko zakorzeniony w japońskiej mitologii.

"Lost Girl" (serial telewizyjny)

W kanadyjskim serialu "Lost Girl", Izanami pojawia się jako postać poboczna, będąca jednym z wielu mitologicznych stworzeń w tym uniwersum. Chociaż jej postać jest luźno oparta na oryginalnej Izanami z "Kojiki", jej rola jako bóstwa związanego ze śmiercią i zemstą jest wyraźnie widoczna.

Echa Przeszłości w świecie współczesnym

Kojiki i Nihon Shoki, będące fundamentami japońskiej mitologii i historii, od wieków kształtują tożsamość kulturalną kraju kwitnącej wiśni. Te starożytne teksty nie tylko opisują genezę narodu japońskiego, ale również służą jako źródło inspiracji dla wielu twórców, którzy czerpią z nich, adaptując ich treści do nowoczesnych form wyrazu. Współczesne filmy, gry komputerowe czy anime, choć odległe od pierwotnych opowieści, nadal odwołują się do tych fundamentalnych narracji, ukazując ich uniwersalność i nieprzemijający urok.

W analizie relacji między starożytnymi tekstami a nowoczesnymi adaptacjami, można dostrzec fascynującą grę ciągłości i zmienności kultury. Choć wiele opowieści zostało przekształconych, dostosowanych do współczesnego odbiorcy, ich korzenie pozostają niezmienne. To przypomnienie o tym, że kultura, choć dynamiczna i podatna na zmiany, zachowuje pewne stałe elementy, które stanowią o jej tożsamości. Kojiki i Nihon Shoki są świadectwem tego, jak przeszłość może wciąż oddziaływać na teraźniejszość, kształtując wizje przyszłości.