Kachi-kachi Yama: Zając vs Tanuki, czyli bajka o morderstwie i torturach

Nieśmiertelna legenda o zającu

 

Japonia, kraj o bogatej i złożonej historii, zawsze była krainą, w której folklor i mitologia przenikały historię. Sploty legend i opowieści wywodzących się ze średniowiecza do dziś tkwią w kulturze japońskiej, kształtując jej dziedzictwo i tożsamość. Wiele japońskich legend, w przeciwieństwie do zachodnich mitów, często skupia się na moralnej i emocjonalnej dwuznaczności, niejednokrotnie ukazując różne postaci w odcieniach szarości zamiast czarno-białej dychotomii dobra i zła. Takie podejście do opowieści czyni je bardziej realistycznymi i bliższymi ludzkiej naturze, oferując głębszy wgląd w filozofię i wartości kultury japońskiej.

 

Jedną z takich opowieści, które przetrwały próbę czasu, jest legenda Kachi-kachi Yama. Ta średniowieczna opowieść, osadzona w malowniczym japońskim krajobrazie bliżej nieokreślonej, górskiej wioski, pełna jest dramatyzmu i emocji, a jej bohaterowie stają się symbolem głębszych prawd. Co interesujące, w przeciwieństwie do wielu innych legend, Kachi-kachi Yama rzadziej jest przedstawiana jako moralitet czy prosta opowieść o zemście. Zamiast tego, ukazuje złożoność ludzkich emocji i konsekwencje ich działań. Ta niejednoznaczność i uniwerssalność sprawia, że legenda o zającu i tanukim nalazła nowe życie we współczesnych mediach, takich jak anime i gry video.

 

 

Premiera Kachi-kachi Yama

 

Początki legendy

 

Legenda Kachi-kachi Yama jest jedną z najbardziej znanych opowieści w japońskim folklorze, mając swoje korzenie w czasach średniowiecznych. Pierwsze wzmianki o tej historii można odnaleźć w różnych formach sztuki ludowej, takich jak tradycyjne japońskie przedstawienia teatralne i opowieści przekazywane ustnie. Jednakże, pierwsze zapisane wersje tej opowieści pojawiły się znacznie później, w okresie Edo (1603-1868), gdy japońska literatura i sztuka zaczęły rozkwitać. Zapisy te często były tworzone jako moralitety lub rozrywka, mające na celu przekazanie lekcji życiowych oraz zachowanie tradycyjnych wierzeń i opowieści dla przyszłych pokoleń.

 

 

Rozpowszechnienie w kulturze

 

Z biegiem czasu legenda Kachi-kachi Yama zyskiwała na popularności, stając się integralną częścią japońskiej kultury. W okresie Meiji (1868-1912), kiedy Japonia otworzyła się na wpływy zachodnie, wiele tradycyjnych legend zostało zapisanych i opublikowanych w formie książek, co dodatkowo przyczyniło się do rozpowszechnienia tej opowieści w całym kraju. Wydanie takich opowieści w formie drukowanej pomogło w utrwaleniu i standaryzacji różnych wersji legendy, które wcześniej istniały głównie w formie ustnej.

 

 

Co znaczy tytuł?

 

Tytuł legendy, „Kachi-kachi Yama” (カチカチ山), jest onomatopeją naśladującą dźwięk, który pojawia się w legendzie. „Kachi-kachi” naśladuje dźwięk strzelania ognia lub szybkiego tarcia, co jest bezpośrednim odniesieniem do jednego z głównych motywów w opowieści. „Yama”z kolei oznacza „górę” w języku japońskim, co wskazuje na miejsce, gdzie rozgrywa się akcja legendy. W efekcie mamy wdzięczny, łatwy do powtórzenia tytuł legendy, który można przez setki lat przekazywać z pokolenia na pokolenie.

 

 

Opowieść Kach-kachi Yama

 

 

Początek

 

Legenda Kachi-kachi Yama rozgrywa się w sielskim, górskim krajobrazie wiejskiej Japonii. Głównymi postaciami są stary, dobroduszny mężczyzna, jego żona oraz przebiegły i złośliwy tanuki, zwany także japońskim szopem. Para starszych małżonków żyła spokojnie, zajmując się swoim domem i ogrodem, ale ich życie było zakłócane przez nieustanne psoty i kradzieże tanukiego.

Tanuki był notorycznym psotnikiem, który regularnie kradł żywność z pola staruszka, przynosząc parze małżonków wiele trosk. Jego figle i psikusy były nie tylko dokuczliwe, ale także mogły potencjalnie zagrażać życiu.

 

Zdesperowany staruszek postanowił złapać tanukiego. Porozstawiał kilka sprytnie skonstruowanych pułapek i czekał. Wreszcie się udało - tanuki wpadł w sidła i był w garści staruszka. Po krótkiej debacie z żoną, gospodarze uradzili, iż najlepszą karą za bezczelne zachowanie tanukiego będzie ugotowanie go i zjedzenie w postaci zupy na obiad.

 

 

Okrutny zwrot

 

Podczas nieobecności staruszka, tanuki, korzystając ze swoich magicznych zdolności, uwolnił się i w akcie zemsty zabił żonę staruszka. Następnie, przybrał jej postać, by zwieść starego gospodarza, gdy ten wrócił do domu.

 

Gdy nieświadomy podstępu rolnik powrócił do domu, tanuki przebrany za jego żonę, podał mu zupę, która w rzeczywistości została ugotowana z ciała prawdziwej żony. Po posiłku, tanuki ujawnia swoją prawdziwą tożsamość i okrutną prawdę o zupie, raniąc staruszka do głębi.

 

 

Zemsta

 

Zrozpaczony i pragnący zemsty staruszek postanawia zawrzeć przymierze z zającem, który również miał dość psot tanukiego. Zając, będąc sprytnym i zręcznym, obmyśla plan pomsty.

 

Nazajutrz, Zając znalazł się w towarzystwie Tanukiego, którego zaprosił do wspólnego koszenia trawy. Tanuki, myśląc, że Zając jest jego przyjacielem, niczego nie podejrzewał. Po zakończeniu pracy, kiedy obładowali swoje plecy skoszoną trawą, Zając podpalił trawę na grzbiecie Tanukiego.

 

Później Zając zaoferował pomoc w uleczeniu poparzeń, jednak zamiast maści nałożył na rany Tanuki pieprz cayenne, powodując nieznośny ból. Po miesiącu rany Tanuki zagoiły się.

 

Następnie Zając zaproponował Tanuki wspólne łowienie ryb. Zbudował dwie łodzie: drewnianą dla siebie i glinianą dla Tanuki. Na wodzie zaproponował wyścig. Gliniana łódź Tanuki zaczęła rozpadać się, a gdy prosił Zająca o pomoc, ten odmówił, wyznając, że chce pomścić śmierć starej kobiety. Zając uderzył Tanuki wiosłem, doprowadzając do zatonięcia jego łodzi.

Zając wrócił do starego rolnika z wieściami o tym, że na długi czas uczynił życie tanuki nieznośnym i pełnym cierpienia a na koniec go zabił. I odtąd żyli długo i szczęśliwie.

 

 

Morał bajki o morderstwie i torturach (zając kontra tanuki)

 

Na pierwszym poziomie interpretacji, opowieść ta ukazuje klasyczny konflikt między sprawiedliwością a zemstą. Zając, który początkowo jest postacią sympatyczną i stojącą po stronie pokrzywdzonego, przechodzi transformację w kata. W zasadzie już wcześniej widzimy podobna eskalację – staruszek za „psoty” tanukiego chce go ukarać śmiercią poprzez ugotowanie (zupy).

 

Opowieść zatem również podkreśla niebezpieczeństwa eskalacji przemocy. Zemsta zająca, chociaż zrozumiała, prowadzi do dalszych cierpień i przemocy. Ta idea odnosi się do buddyzmu i jego nauk o karmie, według których przemoc rodzi kolejną przemoc, tworząc nieskończony cykl.

 

Kachi-kachi Yama stawia pytanie o moralność działań zająca. Czy jego brutalne metody są usprawiedliwione przez wcześniejsze zło tanuki? Jakimi zasadami się kierować, jeśli chodzi o regulowanie granic, w których siła odwetu jest jeszcze dopuszczalna, a poza którymi nie? Czy w samą koncepcję odwetu wpisana jest i niejako konieczna eskalacja coraz „surowszych kar”?

 

W końcu, opowieść ta może być interpretowana jako odbicie wewnętrznych konfliktów ludzkiej natury: pomiędzy żądzą zemsty a pragnieniem przebaczenia, między brutalnością a współczuciem. W tym kontekście, opowieść "Kachi-kachi Yama" staje się metaforą ludzkiego doświadczenia i nieustannej walki między naszymi ciemnymi i jasnymi stronami.

 

 

Popularyzacja kegendy w Japonii

 

Kachi-kachi Yama, będąc jedną z najbardziej rozpoznawalnych legend w Japonii, wywarła znaczący wpływ na różne aspekty kultury japońskiej. Jej popularność nie ogranicza się tylko do literatury i opowieści ludowych; legenda ta znalazła swoje miejsce także w teatrze i sztukach wizualnych. Na przykład, w tradycyjnym japońskim teatrze lalek Bunraku i teatrze Kabuki, Kachi-kachi Yama była wielokrotnie adaptowana i przedstawiana, co świadczy o jej głębokim zakorzenieniu w kulturowej świadomości. Dodatkowo, tanuki, postać centralna w legendzie, stał się popularnym motywem w japońskiej ceramice i rzeźbiarstwie, często przedstawiany jako figlarny, choć czasem i złośliwy, symbol szczęścia i dobrobytu.

 

W kontekście edukacyjnym i społecznym, Kachi-kachi Yama jest często wykorzystywana do nauczania dzieci o moralności i konsekwencjach złych czynów. Przekazując morał o sprawiedliwości i konsekwencjach działania, historia ta stała się narzędziem w wychowywaniu młodszych pokoleń. Co więcej, legendy takie jak Kachi-kachi Yama odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu i zachowaniu japońskiego dziedzictwa kulturowego. Regularne przedstawienia i opowiadania tej historii podczas festiwali i innych kulturalnych zgromadzeń utrzymują żywe tradycje i wierzenia, jednocześnie dostosowując je do współczesnych realiów i zainteresowań. W ten sposób, Kachi-kachi Yama nie tylko zachowuje swoje miejsce w sercu japońskiej kultury, ale również ewoluuje i dostosowuje się, zachowując swoją istotność i świeżość w ciągle zmieniającym się społeczeństwie.

 

 

Adaptacje legendy Kachi-kachi Yama

 

"Folktales from Japan" -  Anime "Folktales from Japan" w swoim odcinku poświęconym legendzie Kachi-kachi Yama, prezentuje tę opowieść w sposób wierny oryginalnej, tradycyjnej wersji. Odcinek ten rozpoczyna się od przedstawienia spokojnego życia starszego małżeństwa mieszkającego u podnóża góry, którego codzienność zostaje zakłócona przez psoty tanuki. Narracja skupia się na złośliwościach tanuki, jego złapaniu przez staruszka, a następnie brutalnym zwrocie akcji, gdy tanuki w zemście zabija żonę staruszka i podstępnie podaje mu zupę z jej ciała. Ta część historii jest przedstawiona z naciskiem na emocjonalny dramat i mroczne napięcie, oddając tragiczną głębię opowieści.

 

W dalszej części odcinka, opowieść koncentruje się na przymierzu staruszka ze sprytnym zającem i ich wspólnym planie zemsty na tanuki. Zając, używając sprytu i przebiegłości, wymierza sprawiedliwość tanuki poprzez serię karygodnych pułapek i podstępów, które ostatecznie prowadzą do pokonania tanuki. Odcinek ten, poprzez swoją szczegółową i wierną adaptację, podkreśla mroczne i brutalne aspekty tej tradycyjnej japońskiej legendy, jednocześnie zachowując jej kulturowe znaczenie i morał o konsekwencjach złych uczynków.

 

 

"GeGeGe no Kitaro" - Manga "GeGeGe no Kitaro" wprowadza do swojego świata postać tanuki, bezpośrednio nawiązującą do legendy Kachi-kachi Yama. W tej adaptacji, tanuki jest przedstawiony jako duch, co jest odzwierciedleniem wierzeń w duchy i yōkai w japońskiej kulturze. Seria ta łączy elementy strachu i grozy z ludowym humorem, pokazując, jak tradycyjne motywy mogą być przekształcone w nowoczesną narrację.

 

 

"Okami" - W grze wideo "Okami", inspiracja legendą Kachi-kachi Yama jest widoczna w postaciach i motywach opartych na japońskiej mitologii. Gra wykorzystuje elementy natury i duchowości, przekształcając je w interaktywną formę opowiadania historii. Przez to, "Okami" staje się nie tylko formą rozrywki, ale również medium do odkrywania i doświadczania japońskiej kultury i jej legend.

 

 

"Kamisama Kiss" - Anime "Kamisama Kiss" przemyca elementy legendy Kachi-kachi Yama poprzez postać tanuki. W tej serii, motywy lojalności, honoru i transformacji są kluczowe, co pokazuje, jak elementy legend mogą być adaptowane w kontekście współczesnych, romantycznych opowieści.

 

 

"Nura: Rise of the Yokai Clan" -  "Nura: Rise of the Yokai Clan" wplata w swoją fabułę postacie oparte na tanuki i innych duchach z japońskiego folkloru, w tym z legendy Kachi-kachi Yama. Seria ta, mieszając tradycyjne legendy z elementami fantasy i walki, prezentuje walkę dobra ze złem w nowoczesnym kontekście, zachowując przy tym ducha oryginalnej opowieści.

 

 

"Animal Crossing" - W popularnej grze wideo "Animal Crossing", postać Tom Nook, inspirowana jest tanuki z legendy Kachi-kachi Yama. W tej adaptacji, tanuki jest przedstawiony jako przebiegły biznesmen, co jest humorystycznym odniesieniem do psotnika z legendy. Ta gra pokazuje, jak elementy folkloru mogą być wplecione w codzienne, wirtualne życie.

 

 

"Urusei Yatsura" - Anime "Urusei Yatsura" wykorzystuje motywy związane z tanuki, przedstawiając postacie inspirowane tą legendarną istotą. Seria łączy humor z folklorem, ukazując figlarne i komiczne zachowanie postaci, co jest nowoczesnym interpretacją tradycyjnych wierzeń.

 

 

"The Eccentric Family" - Manga "The Eccentric Family" koncentruje się na rodzinie tanuki, odwołując się do legendy Kachi-kachi Yama. W tej serii, motywy rodzinne i transformacje są kluczowe, pokazując głębsze aspekty życia i kultury tanuki. Przez to, manga ta oferuje bardziej introspektywne i emocjonalne spojrzenie na legendę.

 

 

"Shin Megami Tensei" - W serii gier "Shin Megami Tensei", tanuki z legendy Kachi-kachi Yama pojawia się jako jedna z przywoływanych postaci. W tej adaptacji, moc i magia tanuki są wykorzystane w kontekście gry RPG, ukazując, jak legendy mogą być przekształcone w elementy rozgrywki.

 

 

"Natsume's Book of Friends" - Anime "Natsume's Book of Friends" przedstawia postać tanuki inspirowaną legendą Kachi-kachi Yama. Seria ta koncentruje się na relacjach między ludźmi a duchami, co jest świadectwem trwałego wpływu japońskiego folkloru na współczesne opowieści.

 

 

Podsumowanie

 

Podsumowując naszą eksplorację legendy Kachi-kachi Yama, warto zauważyć, jak ta klasyczna japońska opowieść znajduje swoje odbicie w nowoczesnej kulturze. Mimo swoich średniowiecznych korzeni, historia ta nadal pojawia się w różnych formach mediów, od anime po gry wideo. Ciekawym faktem jest to, że w niektórych wersjach tej opowieści, postać tanuki nie tylko jest figlarnym psotnikiem, ale także może przybierać formę opiekuńczego ducha, chroniącego domostwa i przynoszącego szczęście, co jest odzwierciedleniem złożoności postaci w japońskiej kulturze.

 

Innym interesującym aspektem jest to, że pomimo swojej brutalności, historia ta jest często wykorzystywana jako narzędzie edukacyjne, uczące o konsekwencjach czynów i znaczeniu sprawiedliwości. Ta adaptowalność legendy, pozwalająca jej przetrwać wieki i zmieniające się kultury, pokazuje jej trwały wpływ i znaczenie. Kachi-kachi Yama, choć może wydawać się tylko starą opowieścią, nadal ma swoje miejsce w dzisiejszym świecie, będąc mostem łączącym przeszłość z teraźniejszością.